«Τίποτα στην εκπαίδευση δεν είναι ουδέτερο συμπεριλαμβανομένων και των κειμένων που χρησιμοποιούμε για τους μαθητές» (Taylor, 2003)

Σε μια έρευνα που διεξήχθη το 2008 στα δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια της Νότιας Αγγλίας οι μαθητές που ερωτήθηκαν διαχώρισαν  τα παιδικά και εφηβικά βιβλία σε «αγορίστικα» τα οποία περιλαμβάνουν δράση και περιπέτεια και σε «κοριτσίστικα» στα οποία επικρατεί το ροζ, τα λουλούδια, οι μπαλαρίνες, οι πριγκίπισσες και για κορίτσια μεγαλύτερης ηλικίας απλά θέματα ζωής και ψυχολογίας. Τα κορίτσια που ερωτήθηκαν βρήκαν τεράστιο ενδιαφέρον στα βιβλία περιπέτειας που προορίζονται για τα αγόρια αντιθέτως τα αγόρια δήλωσαν ότι ένιωθαν άβολα να τους δουν να κρατούν ένα βιβλίο το οποίο έχει σχεδιαστεί για κορίτσια(Girls making new home,p81,OU).

Αυτά το 2008 στην Αγγλία. Το 2021 εξακολουθεί να ισχύει το ίδιο ειδικά στην Ελλάδα. Αν και στην Αγγλία άρχισαν να κυκλοφορούν βιβλία περισσότερο φεμινιστικά η βάση παραμένει στο ίδιο μοτίβο. Τα παιδικά βιβλία χωρίζονται σε ροζ και μπλε. Σε αγορίστικα και κοριτσίστικα και ακόμα και σε αυτά που προορίζονται και για τα δύο φύλλα οι ήρωες είναι συνήθως αγόρια. Τα κορίτσια παρουσιάζονται συχνά ως χαρακτήρες που έχουν την ανάγκη να σωθούν από ένα αγόρι. Τα χρώματα που κυριαρχούν είναι το ροζ, το μοβ και το φούξια.

Κάντε αυτό το πείραμα. Δώστε σε ένα κορίτσι να περπατήσει κρατώντας ένα μπλε βιβλίο προορισμένο για αγόρια(θα ενθουσιαστεί) και δώστε σε ένα αγόρι να κρατήσει ένα ροζ βιβλίο με ήρωα ένα κορίτσι(θα ντραπεί).Τότε μόνο θα καταλάβετε το πόσο ένα βιβλίο μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση των παιδιών και να καλλιεργήσει ανισότητες.

Τα στερεότυπα καλλιεργούνται από πολύ μικρή ηλικία και γνωρίζουμε όλοι ότι δεν πρόκειται ένα κορίτσι να μάθει να είναι ανεξάρτητο σε μια κοινωνία που του αναθέτει από μικρό συγκεκριμένες προτιμήσεις και ρόλους και στην συνέχεια το ενθαρρύνει να ακολουθήσει αυτόν τον τρόπο ζωής με τεράστιες προσωπικές και κοινωνικές συνέπειες.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έρευνα των Taylor Berry & Julia Wilkings (2017) παρατηρήθηκε από ένα δείγμα 103 παιδικών εικονογραφημένων βιβλίων ότι δυστυχώς τα στερεότυπα όσον αφορά τα φύλα ακόμα υπάρχουν.

Η ανάλυση έγινε βάση της ανάλυσης του εξώφυλλου, τίτλου, χρωμάτων και χαρακτήρων:

Εξώφυλλο

Από τα 103 βιβλία που χρησιμοποιήθηκαν ως δείγμα τα 76 απεικόνιζαν μόνο αρσενικούς χαρακτήρες που σχετίζονται με τα επαγγέλματα που βρίσκονται σε άνοδο και τα εμπορεύματα που παράγουν όπως αεροπλάνα, πλοία, τρένα, μηχανήματα κτλ. Μόνο 16 απεικόνιζαν στο εξώφυλλο θηλυκούς χαρακτήρες συνδυασμένους με φυτά ,σύννεφα και στοιχεία της φύσης.

Χρώματα

Τα χρώματα που επικρατούσαν στα βιβλία που προορίζονταν για αγόρια είναι το μπλε και το κόκκινο το οποίο υποδηλώνει ταχύτητα ,κίνδυνο και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που συσχετίζονται με την αρρενωπότητα. Από την άλλη πλευρά τα βιβλία με τους θηλυκούς χαρακτήρες ήταν ροζ και το μόνο μπλε που υπήρχε ήταν το γαλάζιο του ουρανού.

Τίτλοι

Στο 75 % των βιβλίων με αρσενικούς χαρακτήρες ο τίτλος περιείχε δυναμικές λέξεις όπως «θαρραλέος», «γενναίος», «τρομερός», σε αντίθεση με το 25% με θηλυκούς χαρακτήρες που ο τίτλος είχε την λέξη «μικρή», «γλυκιά» κτλ. που δηλώνουν παθητικότητα και υποταγή.

Ας μην ξεχνάμε και το κλασσικό βιβλίο «Μικρές κυρίες» της Louisa May Alcott στο οποίο ο αγαπημένος χαρακτήρα των κοριτσιών που διάβασαν και διαβάζουν το βιβλίο ακόμα και στις μέρες μας είναι η ατίθαση και ασυμβίβαστη Τζο.

“I Intend To Make My Own Way In This World.”

Σύντομα από τις εκδόσεις Books with Shoes θα κυκλοφορήσει ένα παιδικό βιβλίο που ανατρέπει τα στερεότυπα και στόχο έχει να ενθαρρύνει τα κορίτσια ώστε να γίνουν δυναμικές γυναίκες. Το βιβλίο μας είναι το «Δεν είμαι πριγκίπισσα!»

Γνωρίζουμε ως εκδοτικός οίκος ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι παραδοσιακό και όπως και τα άλλα βιβλία μας ανήκει σε μια κατηγορία από μόνο του. Η αντίδραση των κοριτσιών και γυναικών που το διάβασαν ήταν αρκετά εντυπωσιακή. Ένιωσαν αρκετά προβληματισμένες.

Και αυτό μας έδωσε να καταλάβουμε ότι το βιβλίο μας αγγίζει τα παιδιά και προβληματίζει θετικά τους γονείς που έχουν κορίτσια.

Τα παιδικά βιβλία υποτίθεται ότι είναι για να διασκεδάζουν τα παιδιά. Όμως όπως ένας ερευνητής δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τις εμπειρίες του έτσι και τα βιβλία αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες και τις εντολές μιας κοινωνίας.

Ας κάνουμε λοιπόν μια καινούργια αρχή.

References

• Berry, T., & Wilkins, J. (2017). The gendered portrayal of inanimate characters in children’s books. Journal of Children’s Literature, 43(2), 4-15.
• Taylor, C. (2003). Narrating practice: reflective accounts and the textual construction of reality. Journal of advanced nursing, 42(3), 244-251.
• Children’s literature,Girls making new home,p81,OU